ADOS-2 (ang. Autism Diagnosis Observation Schedule, Second Edition) to test przeznaczony do identyfikacji i diagnozowania zaburzeń ze spektrum autyzmu (ASD). Składa się z szeregu zadań do wykonania, wspólnych aktywności i wywiadu/rozmowy. Umożliwia specjalistom, którzy zajmują się terapią autyzmu, dokładną analizę zachowań i trudności komunikacyjnych związanych z ASD. Kompleksowy proces diagnozowania przy użyciu ADOS-2 obejmuje badanie odpowiednim modułem, sporządzenie protokołu obserwacji oraz omówienie wyników z rodzicem/opiekunem osoby badanej.
Przy użyciu ADOS-2 można diagnozować dzieci w wieku od 12 miesiąca życia, młodzież i osoby dorosłe. Narzędzie to można stosować zarówno w przypadku osób, które nie mówią, jak i tych, które potrafią się wypowiadać. Nie jest jednak odpowiednie do diagnozowania osób z dodatkowymi trudnościami, takimi jak problemy ze słuchem, wzrokiem czy sprawnością ruchową.
ADOS-2 składa się z pięciu modułów. Specjalista korzysta z tego, który pasuje do wieku i poziomu rozwoju języka osoby badanej. Modułami T i 1 badane są dzieci, które nie zaczęły jeszcze mówić lub posługują się pojedynczymi słowami. Moduł 2 dedykowany jest dzieciom, które wypowiadają wyrażenia zawierające co najmniej trzy słowa lub posługują się mową zdaniową, ale nie opanowały jeszcze języka w sposób płynny. Moduły 3 i 4 są dla osób, które posługują się mową na poziomie językowym czteroletniego dziecka lub wyższym. Sposób prowadzenia badania różni się w zależności od wybranego zestawu zadań, ale ogólne zasady pozostają niezmienne. Moduły T, 1 i 2 wymagają przemieszczania się w różne miejsca, a 3 i 4 przeprowadza się przy stole.
Badanie trwa około godziny. W przypadku dzieci polega na kierowanej na konkretne działania zabawie. Umożliwia obserwację różnych aspektów zachowania i komunikacji. Między innymi pozwala zauważyć czy dziecko bawi się w udawanie lub czy powtarza swoje zachowania albo wypowiedzi. Im starsza jest osoba badana, tym mniej elementów zabawy, a więcej prowadzenia rozmów. Podczas badania specjalista obserwuje reakcje pacjenta. W trakcie oceny analizuje umiejętności komunikacyjne, społeczne i behawioralne.
ADOS-2 uwzględnia kryteria diagnostyczne z podręcznika DSM, stosowanego w diagnozie klinicznej różnych stanów medycznych. Świadczy to o jego związku z globalnym standardem diagnostycznym. Wynik badania wyrażony jest liczbowo i pozwala określić nasilenie objawów. Wysoki wynik wskazuje na znaczne nasilenie symptomów, co oznacza trudności zauważalne w wielu obszarach diagnostycznych. Niski wynik oznacza brak zaburzeń lub ich niskie nasilenie.
Badanie przy użyciu ADOS-2 prowadzone jest przez wykwalifikowanego specjalistę. Zapisuje on swoje spostrzeżenia na temat zachowań, reakcji i interakcji osoby badanej i wyniki badania w protokole obserwacyjnym. Ocena diagnostyczna wymaga wyłapania wielu szczegółów w zachowaniu i komunikacji, szczególnie u małych dzieci, dlatego wykonywana jest zaraz po badaniu. Nagrywanie prowadzonych czynności umożliwia ponowne ich przeanalizowanie i zwiększa rzetelność oceny.
Po zakończonym badaniu diagnosta omawia wyniki z rodzicem lub opiekunem. W trakcie tej rozmowy opisuje jakie zachowania i interakcje charakterystyczne dla zaburzeń ze spektrum autyzmu zauważył u osoby badanej. Następnie przedstawia propozycje podjęcia dalszych działań, takich jak możliwości wykonania dodatkowych badań, konsultacji ze specjalistami czy zastosowania terapii. Odpowiada na pytania i pomaga zrozumieć diagnozę oraz podjąć decyzje, które dotyczą dalszej opieki i wsparcia dla osoby badanej.
Podsumowując, ADOS-2 to zaawansowane narzędzie, które odgrywa kluczową rolę w identyfikacji i diagnozowaniu autyzmu. Umożliwia specjalistom dokładną analizę zachowań i komunikacji oraz precyzyjne określenie stopnia nasilenia objawów zaburzeń. Dzięki dokładnemu rozpoznaniu istnieje możliwość dostosowania programów interwencji i terapii do indywidualnych potrzeb pacjenta, co przekłada się na zwiększoną skuteczność podejmowanych działań.